Παρόλο που η αναβλητικότητα είναι ένα παγκόσμιο και καθολικό φαινόμενο, ο τρόπος που εκφράζεται διαφοροποιείται ανάμεσα στα άτομα αλλά και τις διαφορετικές συνθήκες. Υπάρχουν πολλοί διαφορετικοί λόγοι που μπορεί να μας κάνουν να καθυστερούμε εργασίες σε διαφορετικούς χρόνους. Οι Linda Sapadin και Jack Maguire (1996) ανέπτυξαν έξι διαφορετικούς τύπους αναβλητικών ανθρώπων, που βασίζονται στα διαφορετικά τους κίνητρα, με κοινή βάση τα συναισθήματα που βιώνουν.
Εδώ, είναι σημαντικό να σημειώσουμε ότι όλοι μας μπορούμε να είμαστε ένας διαφορετικός τύπος αναβλητικού ανθρώπου σε διαφορετικές καταστάσεις ή περιόδους της ζωής μας. Όπως, επίσης είναι πιθανό να αναγνωρίσουμε χαρακτηριστικά από παραπάνω από έναν τύπο αναβλητικού, σε εμάς.
Με βάση τη θεωρία των Linda Sapadin και Jack Maguire μπορούμε να δούμε τους ανθρώπους που αναβάλλουν να χωρίζονται στις παρακάτω κατηγορίες:
1.Τύποι που αναβάλλουν παρασυρόμενοι από συναισθήματα άγχους
2. Τύποι που αναβάλλουν λόγω χαμηλής ανοχής στη δυσκολία ή οποιουδήποτε είδους αρνητικά συναισθήματα (Low Frustration Tolerance)
Tύποι παρασυρόμενοι από το άγχος
1/ Ο Τελειομανής
Ο τελειομανής αναβλητικός αποφεύγει μια εργασία επειδή φοβάται την αποτυχία. Ωστόσο, ο ιδιαίτερος φόβος του είναι ότι δεν μπορεί να εκτελέσει μία εργασία “όπως πρέπει”. Μηρυκάζει τις μικρές λεπτομέρειες κι αγχώνεται ακόμη και πριν ξεκινήσει. Ένας τελειομανής αναβλητικός θα εξετάσει κάθε ενότητα της αναφοράς και θα περάσει υπερβολικό χρόνο σκεπτόμενος πώς να δημιουργήσει καλύτερα τα γραφήματα στο report του, ποια θα μπορούσε να είναι η καλύτερη γραμματοσειρά, ποια είναι η πιο σωστή διάταξη, ακολουθώντας την ίδια διαδικασία και με τα υπόλοιπα στοιχεία της εργασίας όπως το περιεχόμενο, ο τίτλος, ο επίλογος κ.ο.κ.
Ποιες είναι οι σκέψεις και τα συναισθήματα ενός τελειομανής αναβλητικού και πως επηρεάζουν την συμπεριφορά του;
Κατάσταση: Αναλαμβάνει μία απαιτητική εργασία
Σκέψη → Όλοι θα καταλάβουν ότι τους κοροϊδεύω. Δεν μπορώ να το κάνω όπως πρέπει κι αυτό θα καταστρέψει όλο το έργο. Ίσως, είναι καλύτερο να προετοιμαστώ περισσότερο για αυτό.
Συναίσθημα → Άγχος, συναισθήματα ανεπάρκειας, πελάγωμα.
Συμπεριφορά → Αφιερώνει πολύ χρόνο στην σκέψη για τον σχεδιασμό του έργου, παρά στην υλοποίησή του. Ασκεί σκληρή αυτό-κριτική που ενισχύει τα ήδη αρνητικά του συναισθήματα. Ετσι δημιουργείται ένας φαύλος κύκλος που ανατροφοδοτείται και τον οδηγεί σε μία ολοένα αυξανόμενη αναβολή της εργασίας.
2/ Ο Αποφευκτικός
Όπως ο τελειομανής, έτσι και ο αποφευκτικός τύπος, οδηγείται από τον φόβο του. Ανησυχεί ότι δεν μπορεί να διαχειριστεί το task που καλείται να ολοκληρώσει και ότι δεν θα τα καταφέρει. Αυτό τον κάνει να επιλέξει να αποφύγει εντελώς αυτή την εργασία, ώστε να αποφύγει μαζί με αυτή και τα αρνητικά συναισθήματα που σχετίζονται με την πιθανή αποτυχία του. Η ειρωνεία σε αυτή την περίπτωση είναι ότι η μη έναρξη μίας εργασίας είναι από μόνη της επιβεβαίωση της αποτυχίας. Αποφεύγοντας, λοιπόν, το task αναπόφευκτα αποτυγχάνει και βιώνει τα ίδια αρνητικά συναισθήματα, απλώς με “διαφορετικό” τρόπο.
Κατάσταση: Αναλαμβάνει μία απαιτητική εργασία
Σκέψη → Δεν μπορώ να το κάνω αυτό το έργο. Αποτυγχάνοντας θα δείξω ότι είμαι ανεπαρκής για τη θέση και μπορεί να απολυθώ. Καλύτερα να το δώσουν σε κάποιον άλλον.
Συναίσθημα → Άγχος, αβοηθησία, απόγνωση, πελάγωμα.
Συμπεριφορά → Είναι επιρρεπής σε περισπασμούς. Αποφεύγει την εργασία, μέχρι να μην έχει άλλη επιλογή.
3/ Ο Απασχολημένος
Ο απασχολημένος αναβλητικός, συχνά υποφέρει από άγχος καθώς συνηθίζει να “γεμίζει το πιάτο” του με πάρα πολλές εργασίες, τις οποίες στην συνέχεια δυσκολεύεται να προτεραιοποιήσει, επιλέγοντας τις πιο σημαντικές. Χαρακτηριστικό του είναι ότι σκέφτεται πως αν δεν μπορεί να ολοκληρώσει όλες τις εκκρεμότητές του, δεν είναι πραγματικά αρκετός/καλός/επαρκής/αποτελεσματικός. Αυτός ο τύπος αναβλητικού βιώνει συνεχώς μία χρόνια εξάντληση (burn out) ως αποτέλεσμα του άγχους που αισθάνεται από την απαίτηση που έχει να ολοκληρώνει τεράστιες λίστες εργασιών σε μη ρεαλιστικούς χρόνους.
Κατάσταση: Μεγάλη λίστα ενεργειών
Σκέψη → Έχω τόσα πολλά να κάνω που δεν νομίζω να τα καταφέρω. Κι όλα χρειάζονται τόση ενέργεια, αλλά πρέπει να τα τελειώσω όλα σήμερα! Αν δεν τα φέρω εις πέρας, δείχνει πως δεν είμαι αποτελεσματικός..
Συναίσθημα → Άγχος, σύγχυση, θόλωμα, μούδιασμα, πελάγωμα
Συμπεριφορά → Παλεύει να διεκπεραιώσει πολλές εργασίες ταυτόχρονα για να προλάβει με αποτέλεσμα να καθυστερει, να κάνει λάθη ή να παραδίδει μέτρια αποτελέσματα. Καθυστερεί τις εργασίες που τον αγχώνουν περισσότερο, ακόμα κι αν είναι σημαντικές και μπορεί να τον βοηθήσουν να εργαστεί πιο παραγωγικά.
Tύποι με χαμηλή ανοχή στα αρνητικά συναισθήματα
Η Χαμηλή Ανοχή στα Αρνητικά Συναισθήματα (LFT) είναι μία κατάσταση, όπου τα άτομα επιδεικνύουν δυσκολία να διαχειριστούν, να αντέξουν ή να ανεχτούν αρνητικά συναισθήματα, με αποτέλεσμα να θέλουν να αποφύγουν εργασίες που μπορεί να τους προκαλούν άγχος, ανία, θυμό.
4/ Ο Ονειροπόλος
Ο ονειροπόλος τύπος αφιερώνει αρκετό χρόνο στον σχεδιασμό μίας εργασίας, χωρίς όμως να πιστεύει ότι για να τα καταφέρει, θα πρέπει να προσπαθήσει αρκετά. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να κάνει πολύ μικρή προσπάθεια. Έχει την αίσθηση ότι η μεγάλη προσπάθεια ή η σκληρή δουλειά του προκαλεί ανία, ή δυσφορία, οπότε σε περιπτώσεις που αποτελούν μεγαλύτερη πρόκληση, μοιάζει σαν να περιμένει τα πράγματα να συμβούν (ή να λυθούν) από μόνα τους.
Κατάσταση: Ένα νέο project στην εργασία του
Σκέψη → Μπορώ να τελειώσω με αυτό το έργο με ευκολία. Δεν χρειάζεται να προσπαθήσω και πάρα πολύ για να το ολοκληρώσω με επιτυχία.
Συναίσθημα → Ανία, δυσφορία
Συμπεριφορά → Βάζει άλλες πιο ευχάριστες εργασίες προτεραιότητα και αφιερώνει πολύ λιγότερο χρόνο από αυτό που χρειάζεται και μπορεί στο project.
5/ Ο τύπος “της τελευταίας στιγμής”
Ο τύπος αυτός, θεωρεί ότι μπορεί να κάνει μία εργασία μόνο όταν αυτή είναι κοντά στην λήξη της προθεσμίας – δηλαδή, τελευταία στιγμή. Στην πραγματικότητα, είναι πολύ σύνηθες με αυτόν τον τρόπο να αποφεύγει τα συναισθήματα ανίας και να περιμένει την έξαψη της τελευταίας στιγμής για να τον ενεργοποιήσει. Η αρνητική συνέπεια σε αυτή την περίπτωση είναι ότι ο ελάχιστος χρόνος που έχει διαθέσιμο για την ολοκλήρωση του έργου, τον οδηγεί σε φτωχή ποιότητα στα αποτελέσματα που φέρνει, ενεργοποιώντας έτσι, συναισθήματα ανεπάρκειας, αφού η εργασία δεν είχε πραγματικά επιτυχία.
Κατάσταση: Του ανατίθενται μυ ελκυστικές εργασίες
Σκέψη → Μπορώ να λειτουργήσω μόνο υπό πίεση κι αυτή η εργασία είναι πάρα πολύ βαρετή. Ίσως αφήνοντας τη για μία ημέρα πριν την προθεσμία να με κινητοποιήσει περισσότερο να την κάνω – να την κάνει να αποκτήσει λίγο ενδιαφέρον! Είμαι σίγουρη ότι μπορώ να κάνω πολύ καλή δουλειά, ενώ ο χρόνος μετρά αντίστροφα. Άλλωστε δεν θα είναι η πρώτη φορά!
Συναίσθημα → Ανία, δυσφορία, άγχος. Πελάγωμα όταν η πίεση αυξηθεί και ο χρόνος τελειώνει.
Συμπεριφορά → Ενεργοποιείται την τελευταία στιγμή μη καταφέρνοντας να αποφύγει τα αρνητικά συναισθήματα που ήθελε να αποφύγει εξ αρχής, αφού ο χρόνος πιέζει και το άγχους του κορυφώνεται.
6/ Ο Αμφισβητίας
Ο αμφισβητίας αναβλητικός τύπος χαρακτηρίζεται από τις έντονες θυμωμένες αντιδράσεις του, την αντιδραστικότητά του και την άρνησή του να κάνει οτιδήποτε εκείνος βρίσκει βαρετό, κοινότυπο ή ανόητο. Θα καθυστερήσει κάθε εργασία όσο το δυνατόν περισσότερο, μέχρι τελικά να τον “αναγκάσει” να το κάνει κάποιος άλλος -όπως π.χ. ένας Manager, ένας καθηγητής ή ο γονιός του. Οι έφηβοι είναι εξαιρετικά παραδείγματα αυτού του τύπου αναβλητικότητας.
Κατάσταση: Του ανατίθενται μυ ελκυστικές εργασίες
Σκέψη → Είμαι πολύ καλύτερος από αυτή τη δουλειά. Σπαταλάω τις δυνατότητές μου σε αυτή τη θέση. Δεν θα έπρεπε να πρέπει να κάνω αυτή την εργασία, ενώ δεν το θέλω.
Συναίσθημα → Θυμός και δυσφορία.
Συμπεριφορά → Αποφεύγει την εργασία μέχρι την τελευταία στιγμή.
Να θυμάσαι, ότι όλοι μας μπορούμε να αναβάλουμε και να είμαστε τουλάχιστον ένας από τους παραπάνω τύπους αναβλητικού σε κάποια φάση ή περίοδο της ζωής μας. Η δυνατότητα να αναγνωρίσουμε τα χαρακτηριστικά αναβλητικότητας που εκφράζουμε περισσότερο είναι η βάση για να καταφέρουμε να την αντιμετωπίσουμε.
Τα κατάλληλα εργαλεία με βάση τον τύπο σου:
- Αν παρατηρείς να ανήκεις περισσότερο (ή πιο συχνά) στα χαρακτηριστικά του τελειομανή τύπου, το 2 σε 1 Workbook Αναβλητικότητα & Τελειομανία θα σου δώσει όλα τα εργαλεία για να έρθεις σε επαφή με τον τρόπο που τα τελειοθηρικά σου πρότυπα σε κάνουν να καθυστερείς, να αποφεύγεις και να χάνεις ευκαιρίες στην προσωπική κι επαγγελματική σου ζωή.
- Αν βρήκες τον εαυτό σου στον Αποφευκτικό ή τον Απασχολημένο τύπο, στο Time Management χωρίς Άγχος θα βρεις εργαλεία και τεχνικές για να διαχειριστείς πρώτα τον εαυτό σου και μετά τον χρόνο σου, μέσα από τους 7 βασικούς πυλώνες της αυτό-διαχείρισης: διαχείριση περισπασμών, αναβλητικότητα, τελειομανία, οριοθέτηση, διεκδικητικότητα, προτεραιοποίηση, συγκέντρωση.
- Αν παρατηρείς η αναβλητικότητά σου να εκφράζεται περισσότερο μέσα από τους υπόλοιπους τύπους τότε το Workbook Αναβλητικότητας έχει όλες τις τεχνικές που μπορούν να σε καθοδηγήσουν βήμα-βήμα για να μάθεις να διαχειρίζεσαι τις αναβλητικές σου συμπεριφορές, τις σκέψεις και κυρίως τα συναισθήματά σου.